احتمالا اصطلاح باس را در حوزه‌ی کامپیوتر شنیده‌اید. گذرگاه یا باس (BUS) در کامپیوتر چیست؟ این مقاله به بررسی گذرگاه یا باس در سیستم اختصاص دارد. با اگزومگ همراه باشید.
گذرگاه یا باس (BUS) در کامپیوتر چیست؟
باس یک سیستمِ فرعی در کامیپوتر است که کار اتصال قطعاتِ سیستم به یک‌دیگر و انتقال داده‌ها میان آن‌ها را انجام می‌دهد. به طور مثال باس داخلِ سیستم قطعاتِ آن را به مادربرد متصل می‌کند. اصطلاح توپولوژی باس (BUS Topology) نیز نقشه یا طرح کلی آرایشِ قطعات سیستم به یک‌دیگر است. باس می‌توان موازی یا متوالی باشد. باس‌های موازی داده‌ها را توسط اتصالات و کابل‌های مختلف به صورت همزمان انتقال می‌دهند. باس متوالی نیز کار انتقال اطلاعات را توسط یک فُرمت Bit-Serial و به صورت پیویسه و سریالی انجام می‌دهد.
در همین رابطه بخوانید: مادربرد چیست؟
بررسی گذرگاه یا باس در سیستم
باس ابتدا یک ساختار الکتریکیِ موازی با سیستم بود که مشابه پین‌های پردازنده به مادربرد وصل می‌شد، مثلا یک باس 32 بیت با 32 سیم و 32 پین. اولین باس‌ها، اتصالاتِ سیمی بودند که چیزهایی مانند قطعات جانبی و حافظه‌ی سیستم را به کل سیستم متصل می‌کردند. برای هر کدام از این موارد (لوازم جانبیِ متصل به کامپیوتر، حافظه‌ی سیستم) نیز باس جداگانه‌ای وجود داشت. هر باس نیز شامل سیستم عملکرد متفاوت، پروتکل‌ها و زمان‌بندیِ متفاوتی است.
استانداردهای رایج در باس‌های موازی شامل ATA (Advanced Technology Attachment) و SCSI (Small Computer System Interface) می‌شوند. باس‌های متوالی نیز دارای استانداردهایی مانند USB (Universal Serial Bus)، FireWire یا نوعِ متوالیِ استاندارد ATA، و طراحی‌هایی مانند هاب مرکزی (مانند هاب سوئیچ شبکه یا هاب کابل‌های یو‌اس‌بی) در سیستم‌های مدرن‌تر می‌شوند.
معرفی انواع Bus در کامپیوتر
System Bus: یک باس موازی که اطلاعات را به صورت همزمان در کانال‌های 8، 16 و 32 بیتی منتقل می‌کند و نقش راهِ ارتباطیِ اصلی میان پردازنده و حافظه‌ی سیستم را دارد.
Internal Bus: باس داخلی که قطعاتِ درون سیستم را به یک‌دیگر مرتبط می‌کند، مانند حافظه‌ی داخلیِ پردازنده.
External Bus: باس خارجی که لوازمِ جانبیِ متصل به سیستم را به مادربرد مرتبط می‌کند، مانند پرینتر و اسکنر.
Expansion Bus: باسی که به قطعات و کارت‌های اضافی و جدید سیستم (مانند کارت شبکه) اجازه می‌دهد تا به حافظه و پردازنده دسترسی پیدا کرده و از آن تغذیه کنند.
Frontside Bus: باس اصلی سیستم که سرعت انتقال داده‌ها را مشخص می‌کند و حکم راه ارتباطی اصلی میان پردازنده، حافظه رم، مادربرد و دیگر قطعات را دارد.
Backside Bus: این باس اطلاعات و داده‌هایی که در کش لایه دو یا کش سطح دو (L2 Cache) هستند را با سرعت بیشتری انتقال می‌دهد تا بار بیشتری از روی پردازنده برداشته شود.
در همین رابطه بخوانید: آموزش آپدیت بایوس مادربرد
بررسی ویژگی های گذرگاه و کارکرد آن در کامپیوتر
باسِ کامپیوتر طی زمان و با پیشرفت تکنولوژی تکامل یافته است و با مدل‌های مختلفی مهندسی و ارائه شده است. باس‌های موازی، باس‌های متوالی و سریالی، انواع مختلف باس با کارکردهای متفاوت که مکمل یک‌دیگر هستند، همگی نقش مهمی در حفظ ارتباط و جریان داده‌ها در بستر کل سیستم دارند.
شیوه‌ی دیگری که می‌توان با آن کارکرد باس‌ها و تاثیر آن‌ها را تشریح کرد، سرعت انتقال اطلاعات است. احتمالا اصطلاح Bus Speed یا سرعت باس را روی حافظه رم دیده‌اید که با واحد مگاهرتز یا مگابایت بر ثانیه درج شده است. مثلا حافظه‌ی رم با باس 100MHz یعنی ماژول رم می‌تواند تا 6400 مگابایت بر ثانیه سرعت داشته باشد.
محلِ جایگرفتن باس در بستر جریان الکتریکیِ بُرد نیز روی عملکرد آن تاثیر دارد. به طور مثال باس Front Side یا باس اصلی دارای بیشترین سرعت است.
باس در حیطه‌ی شبکه نیز دارای مفهوم و کارکرد خاص خود است. در بخش شبکه، باس یک ساختاری دیجیتالی در بستر شبکه است که داده‌ها را میان گره‌ها (node) شبکه به صورت موازی یا سریالی جابجا می‌کند.
پرسش و پاسخ – سوالات متداول
آیا انتقال داده‌ها میان دو سیستمِ مجزا از یک‌دیگر نیز در حیطه‌ی مفهوم باس قرار می‌گیرد؟ بله! باس به معنای عامل کلمه درواقع ترمینال و گذرگاه جابجایی داده در بستر کامپیوترهاست و می‌تواند علاوه بر داخلِ یک کامپیوتر، میان دو یا چند کامپیوتر نیز معنا پیدا کند.
باس‌ها چند نسل دچار تکامل و تغییر شده‌اند؟ در حال حاضر در نسل سوم باس‌ها هستیم که تحت عنوان Hyper Transport یا انتقال فوق‌العاده‌ی داده‌ها شناخته می‌شوند.
آیا ارقامی که با واحد MHz در مشخصات فنی حافظه رم می‌بینیم همان سرعت باس رم است؟ بله! اگر ماژول رم شما 3300 مگاهرتز باشد، این رقم نشان دهنده‌ی این است که جریان باسِ حافظه رم روی سرعت 3300 مگاهرتز کار می‌کند.
مطالب مرتبط – بیشتر بخوانید
- تاثیر مادربرد روی پرفورمنس بازی‌ها چیست
- چگونه مدل مادربرد خود را تشخیص دهیم؟
برای ارسال دیدگاه ابتدا باید وارد شوید.