انواع پورت‌های کامپیوتر

یک پورت کامپیوتری، خطی برای اتصال یا نقطه‌ای برای ایجاد کردن اتصال میان کامپیوتر و لوازم جانبی‌اش است. بعضی از این لوازم جانبی شامل موس، کیبورد، مانیتور، صفحه نمایش، پرینتر، اسپیکرها، درایوهای فلش و اینگونه موارد می‌شوند.

کار اصلی پورت‌های کامپیوتری این است که به عنوان یک نقطه اتصال عمل کنند، جایی که کابل لوازم جانبی می‌تواند به آن متصل شده و از آن طریق داده‌های مختلف از دستگاهی به دستگاه دیگر جریان یابند.

پورت‌های کامپیوتری پورت‌های ارتباطی نیز نامیده می‌شوند زیرا مسئول برقراری ارتباط میان کامپیوتر و لوازم جانبی هستند. معمولا مادگی انتهای اتصالات به عنوان پورتی که روی مادربرد قرار می‌گیرد شناخته می‌شود.

در کامپیوترها، پورت‌های ارتباطی به دو بخش تقسیم می‌شوند که براساس نوع یا پروتکل استفاده شده برای ارتباطات است. این دو بخش، پورت‌های سریال و پورت‌های موازی (Serial Ports و Parallel Ports) نام دارند.

پورت سریالی درگاهی است که لوازم جانبی از طریق آن می‌توانند با یک پروتکل سریالی که بر مبنای انتقال داده‌ها از طریق یک خط ارتباطی است، به کامپیوتر متصل شوند. معمول‌ترین نوع این پورت‌های سریالی D-Subminiature یا D-Sub است که سیگنال‌های RS-232 را در خود دارد.

از طرف دیگر یک پورت موازی، درگاهی است که از طریق آن ارتباطات میان کامپیوتر و لوازم جانبی مدنظر، به شکل موازی انجام می‌شود، این یعنی داده‌ها به شکل موازی، با بیش از یک خط یا سیم ارتباطی منتقل می‌گردند. پرینترها نمونه‌ای از پورت‌های موازی هستند.

این مقاله توضیحات کوتاهی در مورد پورت‌های مختلف و کاربردهایشان به شما می‌دهد.

کابل PS/2

کانکتور PS/2 توسط IBM برای اتصال موس و کیبورد طراحی شده است. این سری کابل‌ها همراه با سری کامپیوتر‌های Personal Systems/2 که توسط IBM منتشر شدند معرفی گشتند و از همان‌جا نام PS/2 روی آن‌ها مانده است. کانکتور‌های PS/2 با رنگ‌های بنفش برای کیبورد و سبز برای موس مشخص شده‌اند.

پورت PS/2 یک کانکتور ۶ پین DIN است. توضیحات کامل مادگی این کابل در جدول زیر نشان داده شده است.

با وجود این که کابل‌ها و پورت‌های موس‌ و کیبورد کاملا به یک شکل هستند، اگر به شکل اشتباه وصل شوند، کامپیوتر آن‌ها را نمی‌شناسد. پورت‌های PS/2 در حال حاضر به عنوان یکی از پورت‌های قدیمی شناخته می‌شوند زیرا پورت‌های USB مدت‌هاست که جای آن‌ها را گرفته‌اند و تعداد کمی از مادربردهای مدرن دارای این پورت‌ها می‌باشند.

پورت سریالی

با وجود این که ارتباطات از طریق PS/2 و USB سریالی می‌باشند، از نظر فنی عبارت پورت سریالی تنها برای اشاره به اتصالاتی که مطابق استاندارد RS-232 هستند به کار می‌روند. دو نوع مختلف از پورت‌های سریالی وجود دارند که به شکل گسترده در کامپیوترها پیدا می‌شوند، DB-25 و DE-9.

DB-25

پورت DB-25 نوعی از کانکتور D-Sub می‌باشد و پورت اصلی ارتباطات سری RS-232 است. این پورت‌ به عنوان پورت اصلی برای اتصالات سریالی پروتکل RS-232 طراحی شده بود ولی اکثر لوازم طراحی شده نیازمند همه پین‌ها نبودند.

به همین سبب DE-9 برای RS-232 طراحی شد که براساس ارتباطات سریالی بود در حالی که DB-25 به ندرت به عنوان یک پورت سریالی استفاده می‌شد و استفاده اصلی آن برای اتصالات موازی به عنوان پورت پرینتر جهت جایگزینی کانکتور ۳۶ پین Centronics Parallel بود.

پورت‌های DE-9، RS-232 یا COM

پورت اصلی برای ارتباطات سریالی RS-232، پورت DE-9 می‌باشد. این کانکتور D-sub با محافظ E بوده و اصولا با DB-9 اشتباه گرفته می‌شود. یک پورت DE-9 همچنین COM نیز نامیده می‌شود و دارای دو سریال ارتباطی بین کامپیوتر و لوازم جانبی می‌باشد.

بعضی از کاربردهای DE-9 درگاه سریالی با موس، کیبورد، مودم، منبع برق یک‌سره (UPS) و سایر دستگاه‌های اکسترنال سازگار با RS-232 می‌باشند.

نقشه پورت DE-9 در تصویر زیر نشان داده شده است.

استفاده از پورت‌های DE-25 و DE-9 برای ارتباطات نیز امروزه زیاد معمول نبوده و با ارتباطات USB یا سایر پورت‌ها جایگزین شده‌اند.

پورت‌های موازی یا پورت Centronics با ۳۶ پین

پورت موازی اتصالی میان کامپیوتر و دستگاه‌های جانبی مثل پرینتر همراه با اتصال موازی می‌باشد. این پورت دارای ۳۶ پین است که به عنوان اتصالی پرینترها و اسکنرها می‌باشد. در عین حال، یک پورت موازی، پورت Centronics نیز نامیده می‌شود.

قبل از استفاد گسترده از پورت‌های یو اس بی، پورت‌های موازی در پرینترها بسیار کاربردی بودند. این پورت بعدها با پورت DB-25 با اتصال موازی جایگزین شد.

پورت‌های صدا

پورت‌های صدا استفاده می‌شوند تا اسپیکرها یا سایر دستگاه‌های مربوط به صدا به کامپیوتر متصل شوند. سیگنال‌های صدا می‌توانند آنالوگ یا دیجیتال باشند و این موضوع بستگی به پورت و کانکتورهایش دارد.

کانکتور صدای سوراند یا کانکتور ۳.۵ میلی‌متری TRS

این پورت بیشترین استفاده را در دستگاه‌های مختلف دارد و می‌تواند برای اتصال به هدفون‌های استریو یا کانال‌های صدای سوراند متصل شود. یک سیستم دارای ۶ پورت در اکثر کامپیوترهای برای صدای خروجی و همچنین اتصال میکروفون وجود دارد.

سیستم ۶ اتصاله شامل رنگ‌های آبی، سبز، صورتی، نارنجی، سیاه و خاکستری می‌باشد. این ۶ اتصال می‌توانند برای صدای سوراند تا ۸ کاناله استفاده شوند.

S/PDIF / TOSLINK

اتصال Sony/Philips Digital Interface Format نوعی اتصال صوتی است که در رسانه‌های خانگی استفاده می شود. این قطعه از صدای دیجیتال پشتیبانی کرده و می‌تواند از طریق یک کابل RCA Audio یا کابل فیبر اپتیکال TOSLINK متصل شود.

اکثر کامپیوترهای مربوط به سیستم‌های سرگرمی خانگی دارای S/PDIF هستند، نه TOSLINK. پورت TOSLINK یا همان Toshiba Link اصولا برای صداهای دیجیتالی که از صدای ۷.۱ کاناله سوراند با تنها یک کانال بهره می‌برند کاربردی است. عکس پایین، پورت S/PDIF می‌باشد.

پورت‌های ویدیویی

پورت VGA

پورت‌های VGA تقریبا در همه کامپیوترها، پروژکتورها، کارت‌های گرافیک و تلویزیون‌های HD دیده می‌شوند. این پورت یک کانکتور D-Sub بوده که دارای ۱۵ پین در ۳ ردیف مختلف است. این کانکتور DE-15 نامیده می‌شود.

پورت VGA اتصال اصلی میان کامپیوتر و مانیتورهای CRT است و حتی مانیتورهای جدیدتر LCD و LED نیز از این پورت پشتیبانی می‌کنند ولی کیفیت آن‌ها کم‌تر است. VGA سیگنال‌های ویدیوی آنالوگ را تا رزولوشن 648x480 پشتیبانی می‌نماید.

با افزایش استفاده از ویدیوهای دیجیتال، پورت‌های VGA به مرور زمان توسط HDMI و Display Port جایگزین شدند. بعضی از لپ‌تاپ‌ها اما هنوز هم برای اتصال به مانیتورهای خارجی دارای این پورت هستند. نقشه این کانکتور در تصویر پایین نشان داده شده است.

Digital Video Interface (DVI)

این پورت که DVI نامیده شده یک اتصال پر سرعت می‌باشد و برای اتصال میان یک دستگاه کنترل کننده صفحه نمایش مثل کامپیوتر و یک صفحه نمایش مثل مانیتورها استفاده می‌شود. این پورت طراحی شده بود تا سیگنال‌های ویدیو دیجیتال را بدون هیچ کم و کسری‌ای منتقل کرده و جایگزین تکنولوژی آنالوگ VGA شود.

سه نوع مختلف پورت DVI وجود دارند که براساس سیگنال‌هایی که منتقل می‌کنند می‌باشند. DVI-I، DVI-D و DVI-A. پورت DVI-I دارای سیگنال‌های دیجیتال و آنالوگ می‌باشد. DVI-D تنها از سیگنال‌های دیجیتال و DVI-A تنها از سیگنال‌های انالوگ پشتیبانی می‌نماید.

سیگنال‌های دیجیتال می‌توانند از طریق یک لینک یا دو لینک منتقل شوند. سیگنال‌های تک لینک تا رزولوشن 1920x1080 و سیگنال‌های دو لینک تا رزولوشن 2560x1600 را پشتیبانی می‌نمایند. تصویر زیر نشان دهنده ساختار پورت‌های DVI-I، DVI-D و DVI-A می‌باشد و نقشه آن‌ها را نشان می‌دهد.

پورت Mini-DVI

پورت Mini-DVI توسط اپل طراحی شد و به گونه‌ای جایگزین Mini-VGA به شمار می‌رود، این پورت همچنین از نظر فیزیکی نیز شباهت زیادی به Mini-VGA دارد. این پورت از پورت DVI معمولی کوچک‌تر می باشد.

این اتصال دارای ۳۲ پین می‌باشد و توانایی انتقال داده‌های DVI، Composite، S-Video و سیگنال‌های VGA را با آداپتورهایش را دارد. تصویر پایین نشان دهنده یک پورت Mini-DVI و کابل سازگار با آن است.

Micro-DVI

پورت Micro-DVI همانطور که از نامش مشخص می‌باشد، کوچک‌تر از Mini-DVI می‌باشد و توانایی انتقال سیگنال‌های دیجیتال را دارد.

این پورت می تواند به دستگاه‌های اکسترنالی که دارای اتصالات DVI و VGA می‌باشند وصل شود ولی نیازمند آداپتور است. در تصویر زیر، یک پورت Micro-DVI در کنار یک پورت یو اس بی و پورت هدفون دیده می‌شود.

Display Port

پورت Display Port یک اتصال دیجیتالی برای تصویر می‌باشد که همراه خود چند کانال صوتی و سایر فرم‌های داده را نیز دارد. این پورت طراحی شده بود تا جایگزین پورت‌های VGA و DVI به عنوان اتصال اصلی میان مانیتور و کامپیوتر شود.

نسخه 1.3 این پورت می‌تواند تا رزولوشن 7680x4320 را پشتیبانی نماید.

این پورت دارای کانکتوری با ۲۰ پین می‌باشد که نسبت به DVI کم‌تر است و در عین حال رزولوشن بهتری را ارائه می‌دهد. نقشه پین‌های این پورت در تصویر زیر دیده می‌شود.

آخرین نسخه Display Port یعنی 1.4a مشخصات فوق‌پیشرفته‌ای مثل پشتیبانی از رزولوشن 4K یا 3480x2160 با رفرش‌ریت ۱۲۰ هرتز و 8K یا 7680x4320 با رفرش‌ریت ۶۰ هرتز را دارد. همچنین انتظار می‌رود یک نسخه بهبود یافته از Display Port تحت عنوان 2.0 نیز با پهنای باند تقریبی ۷۷.۳۷ گیگابیت بر ثانیه عرضه شود.

Mini Display Port

کمپانی Apple نسخه‌ای کوچک‌تر از Display Port را معرفی کرده و آن را Mini DisplayPort نامید. در حالی که این پورت هم مثل Display Port معمولی دارای ۲۰ پین می‌باشد، سایز فیزیکی کانکتور آن کوچک‌تر از یک کانکتور معمولی Display Port است و پین‌های آن نیز متفاوت می‌شود.

بعضی از لپ‌تاپ‌ها از این پورت در کنار پورت HDMI استفاده کرده تا خروجی‌های متنوعی برای تصویر خود ارائه بدهند.

کانکتور‌های RCA

کانکتورهای RC می‌توانند ویدیو و صدای استریو را از طریق سه کابل مختلف انتقال دهند. انتقال ویدیوهای Composite همان انتقال ویدیوهای آنالوگ می‌باشند که در این سری کابل‌ها، کابل زرد وظیفه آن‌ را برعهده دارد.

سیگنال‌های ویدیو به یک کانال منتقل شده و تا رزولوشن 567i انتقال می‌یابند. کانکتورهای سفید و قرمز نیز برای صدای استریو استفاده می‌گردند. قرمز برای کانال راست و سفید برای کانال چپ.

Component Video

اتصال Component Video اتصالی برای سیگنال‌های ویدیو می‌باشد که که به بیش از دو کانال تقسیم می‌شوند و کیفیت سیگنال‌های ویدیویی در آن بهتر از Composite Video می‌باشد.

درست مثل Composite Video، این قطعات تنها سیگنال‌های ویدیویی را منتقل می‌کنند و دو کابل دیگر باید برای صدای استریو استفاده شوند. این پورت‌ها می‌توانند هردوی سیگنال‌های آنالوگ و دیجیتال را منتقل نمایند.

پورت‌های Component Video اصولا از ۳ کانکتور استفاده کرده و به رنگ‌های سبز، آبی و قرمز می‌باشند.

S-Video

کانکتور S-Video یا Separate Video تنها برای انتقال سیگنال‌های ویدیویی استفاده می‌شود. کیفیت این متد بیشتر از Composite Video می‌باشد ولی رزولوشن آن کم‌تر از Component Video است.

پورت S-Video اصولا در رنگ مشکی می‌باشد و تقریبا روی همه تلویزیون‌ها و بعضی کامپیوترها پیدا می‌شود. پورت‌های S-Video شبیه به پورت‌های PS/2 می‌باشند ولی تنها دارای ۴ پین هستند.

از این ۴ پین، یک پین سیگنال‌های سیاه و سفید و یک پین دیگر سیگنال‌های رنگ را منتقل می‌کند. هردوی این پین‌ها دارای پین‌های ارث خود هستند. در تصویر زیر نقشه پورت S-Video را می‌بینید.

HDMI

عبارت HDMI مخفف High Definition Media Interface می‌باشد. این پورت یک نقطه اتصال دیجیتالی است که به دستگاه‌های High Definition یا Ultra High Definition مثل مانیتور کامپیوترها، تلویزیون‌های HD، پخش کننده‌های بلوری، کنسول‌های گیمینگ، دوربین‌های HD و اینگونه دستگاه‌ها وصل می‌شود.

پورت HDMI می‌تواند ویدیوی فشرده نشده و صوت‌های فشرده شده یا فشرده نشده را حمل کند. پورت HDMI Type A در تصویر زیر نشان داده شده است.

کانکتور HDMI شامل ۱۹ پیت بوده و نسخه HDMI 2.0 می‌تواند ویدیوهای دیجیتال را تا رزولوشن 4096x2160 و ۳۲ کانال صدا را انتقال دهد. تصویر پایین نقشه این پورت را نشان می‌دهد.

آخرین نسخه HDMI، ۲.۱ می‌باشد که پهنای باند، رزولوشن و پشتیبانی از آن توسط کمپانی‌های ساخت کارت گرافیک بسیار افزایش یافته است. در حالی که HDMI 2.0 دارای پهنای باند ۱۸ گیگابیت بر ثانیه بود، HDMI 2.1 دارای پهنای باند فوق‌العاده ۴۸ گیگابیت بر ثانیه می‌باشد. در زمینه رزولوشن نیز HDMI 2.1 از رزولوشن 4K و 8K با رزولوشن ۱۲۰ هرتز پشتیبانی می‌ند. اکثر کارت گرافیک‌های رده بالای امروزی مثل Nvidia RTX 3090 دارای حداقل دو پورت HDMI 2.1 برای اتصال به مانیتور و تلویزیون‌ها هستند.

Mini HDMI

با معرفی HDMI 1.3، پورت جدیدی از این خانواده معرفی شد که Mini HDMI نام داشت. این پورت از نظر فیزیکی کوچک‌تر از یک پورت HDMI معمولی می‌باشد ولی همان ۱۹ پین را دارد. این پورت برای دستگاه‌های پورتابل مثل لپ تاپ‌ها، دوربین‌های عکاسی و فیلم برداری و اینگونه موارد استفاده می‌شد ولی محبوبیت زیادی نداشت.

Micro HDMI

طراحان HDMI همراه با عرضه HDMI 1.4 کانکتور جدیدی از این خانواده را معرفی کردند که Micro HDMI نام دارد. این پورت نیز دارای ۱۹ پین می‌باشد ولی نوع پین‌های آن متفاوت می‌باشند.

این پورت اصولا در دوربین‌ها، کامپیوتر‌های تک برده مثل Raspberry Pi 4 و اینگونه دستگاه‌ها استفاده می‌شد، جایی که استفاده از یک پورت فول‌سایز به خاطر موارد فیزیکی سخت بود.

اندازه پورت Micro HDMI به اندازه قابل توجهی نسبت به HDMI معمولی کوچک‌تر بوده و عملا شبیه به یک پورت Micro-USB است. در تصویر زیر پورت سمت چپ Micro USB بوده و پورت سمت راست Micro HDMI می‌باشد.

USB

پورت Universal Serial Bus یا USB جایگزین پورت‌های سریالی، پورت‌های موازی، کانکتورهای PS/2، پورت‌های بازی و شارژر دستگاه‌های پورتابل شد.

پورت USB می‌تواند برای انتقال داده، محل اتصال لوازم جانبی و حتی منبعی برای برق‌رسانی به دستگاه‌هایی که از طریقش به کامپیوتر متصل می‌شوند باشند. سه نوع پورت USB وجود دارند، Type A، Type B یا Mini USB و Micro USB.

USB Type A

پورت USB Type-A دارای یک کانکتور ۴ پین می‌باشد. انواع مختلفی از پورت‌های Type-A وجود دارد: USB 1.1، USB 2.0، USB 3.0، USB 3.1 و USB 3.2 که البته معمول‌ترین آن‌ها USB 3.0 بوده و می‌تواند داده را با نرخ ۴۰۰ مگابیت بر ثانیه انتقال دهد.

همچنین USB 3.1 نیز معمول بوده و می‌تواند تا ۱۰ گیگابیت بر ثانیه را انتقال دهد. اصولا (البته نه همیشه) USB 2.0 به رنگ مشکی بوده و USB 3.0 آبی می‌باشد. تصویر زیر نشان دهنده پورت‌های USB 2.0 و USB 3.0 است.

نقشه یک پورت USB-A در تصویر زیر نشان داده شده است. این نقشه برای همه پورت‌های استاندارد USB Type-A صدق می‌کند.

USB Type C

پورت USB Type-C جدیدترین نوع USB بوده که یک کانکتور دو طرفه است. این پورت قرار است که USB Type-A و USB Type-B را جایگزین کند و استفاده از آن به طوری آینده‌نگری به حساب می‌آید.

پورت‌های USB-C دارای ۲۴ پین می‌باشند. نقشه این پورت‌ها در تصویر زیر نشان داده شده است. آخرین نسخه USB یا USB4 تنها از طریق USB-C در دسترس می‌باشد.

در آخرین آپدیت USB4، کابل‌های USB Type-C می‌توانند تا سرعت ۴۰ گیگابیت بر ثانیه را پشتیبانی کنند.

ویژگی انتقال برق کابل‌های USB به این پورت‌ها اجازه می‌دهد که به دستگاه‌های متصل شده برق نیز بدهند. پورت USB Type-C می‌تواند جریان ۵‌ آمپری را در ۲۰ ولتی انتقال دهد.

این ویژگی باعث می‌شود تا تکنولوژی فست شارژینگ تلفن‌های همراه فعال شده و این تلفن‌ها سریع‌تر شارژ شوند. این پورت‌ها می‌توانند تا ۱۰۰ وات برق را انتقال دهند که برای شارژ موبایل‌ها یا لپ‌تاپ‌ها استفاده می‌شود.

لپ‌تاپ‌های مک‌بوک کمپانی اپل که از چیپ M1 استفاده می‌نمایند، از یک آداپتور ۶۱ واتی USB C استفاده می‌کنند.

RJ-45

اترنت یک تکنولوژی شبکه است که کامپیوتر شما را به اینترنت وصل کرده و شما با استفاده از آن می‌توانید با سایر کامپیوترها یا دستگاه‌های شبکه‌ای ارتباط برقرار کنید.

این اتصال برای اینترنت کامپیوترها و دستگاه‌های مخابراتی استفاده شده و به عنوان Registered Jack یا RJ نامیده می‌شود. پورت RJ – 45 نیز به عنوان کابل Ethernet استفاده می گردد. این پورت دارای ۸ پین و ۸ اتصال بوده و کانکتور آن نیز ماژولار است.

آخرین تکنولوژی اترنت نیز Gigabit Ethernet نام داشته و ارتباط داده را تا سرعت ۱۰ گیگابیت بر ثانیه انتقال می‌دهد. اترنت یا پورت LAN با کانکتورهای 8P – 8C در کنار نرینگی کابل RJ-45 نشان داده شده است.

کانکتور ماژولار 8P – 8C اصولا تحت عنوان Ethernet RJ-45 نامیده می‌شود. این پورت‌ها دارای دو چراغ LED نیز می‌باشند که نشان دهنده انتقال و پکت‌ها می‌باشند.

همانطور که پیش از این گفته شد، این پورت دارای ۸ پین می‌باشد که تصویر پایین نشان دهنده نقشه یکی از آن‌ها می‌باشند.

RJ-11

پورت RJ-11 نوعی دیگر از Registered Jack می‌باشد که به عنوان اتصالی برای تلفن، مودم یا ارتباطات ADSL استفاده می‌شود. با وجود این که کامپیوترها هیچ‌گاه دارای RJ-11 نمی‌باشند، آن‌ها پورت اصلی برای تمام ارتباطات مخابراتی می‌باشند.

پورت‌های RJ-45 و RJ-11 شبیه می‌باشند ولی RJ-11 کوچک‌تر بوده و دارای ۶ پین و ۴ اتصال است، هرچند ۶ پین و ۲ اتصال نیز کافی می‌باشد. تصویر زیر یک پورت RJ-11 و کانکتور سازگارش را نشان می‌دهد.

تصوی زیر نشان دهنده مقایسه RJ-45 و RJ-11 می‌باشد.

e-SATA

پورت e-SATA یک کانکتور اکسترنال Serial AT Attachment می‌باشد که برای اتصال هارد درایوها استفاده می‌شود. کانکتورهای مدرن e-SATA تحت عنوان e-SATAp نامیده می‌شوند، p به منظور Power برای پورت‌های e-SATA در نام آن قرار گرفته است.

این پورت‌های هایبرید بوده و از هردوی e-SATA و USB بهره می‌برد. هیچکدام از مسئولین رسمی SATA یا USB این پورت را به شکل رسمی نمی‌شناسند و خطر استفاده از آن‌ها برعهده کاربر می‌باشد.

تصویر زیر این پورت را نشان می‌دهد که هردوی e-SATA و دستگاه‌های USB به آن وصل می‌شوند.