راهنمای خرید واترکولینگ

CPU و پردازنده‌های گرافیکی انرژی بسیار زیادی مصرفی می‌کنند و بدون وجود خنک‌کننده بیش از حد داغ می‌شوند و این افزایش دما منجر به خاموشی و یا حتی بروز خسارت به سیستم می‌شود. بنابراین انتخاب خنک‌کننده‌ی مناسب برای PC اهمیت بسیاری دارد.

مرسوم‌ترین نوع خنک‌کننده‌های در دسترس ایرکولرها و هیدروکولرهای All-in-One هستند که راهنمای خرید آن‌ها به صورت جداگانه تنظیم شده است. گرچه، اگر می‌خواهید یک سیستم خنک‌کننده‌ی قوی و در عین حال زیبا داشته باشید، واترکولینگ انتخاب مناسبی برای شماست. در ادامه این مقاله از اگزو گیم با راهنمای خرید واترکولینگ همراه ما باشید.

راهنمای خرید واترکولینگ و استفاده از آن

هنگام استفاده از واترکولر برای PC نکات زیادی را باید در نظر گرفت بنابراین ما راهنمای خرید واترکولینگ را به چند بخش تقسیم کرده‌ایم. اگر قصد خواندن تمام مطلب را ندارید یا بخشی از آن برای شما مهم‌تر است می‌توانید به بخش مورد نظر خود در این مقاله مراجعه کنید تا مستقیم بخش مورد نظر خود را مطالعه کنید.

چرا باید PC خودم را به کمک مایع خنک کنم؟

مهم‌ترین موضوعی که در راهنمای خرید واترکولینگ می‌توان به آن اشاره کرد، ارزش استفاده از مایع برای خنک کردن کامپیوتر است؛ برخلاف هیدروکولرها که از قبل پر شده‌اند و فقط می‌توانند CPU را خنک کنند، شما می‌توانید چرخه‌ی واترکولینگ مورد نظرتان را برای خنک کردن CPU، کارت‌های گرافیک، مادربورد و حتی حافظه مطابق با سلیقه‌ی خود طراحی کنید. از آنجا که انتخاب تمام مولفه‌های این چرخه بر عهده‌ی خودتان است، می‌توانید اندازه‌ی رادیاتورها، نوع لوله، رنگ مایع و مسیر حرکت آن را در PC خود انتخاب کنید. به طور خلاصه، شما رییس هستید و می‌توانید PC مخصوص خود را بسازید.

یک PC مجهز به هیدروکولر نسبت به یک PC مجهز به ایرکولر هم از نظر عملکرد و هم از نظر ظاهر متمایز بنظر می‌رسد.

اما PC مجهز به واترکولر چه از نظر خنک کنندگی و چه از نظر زیبایی حرف اول را می‌زند.

واترکولینگ چطور کار می کند؟

در این بخش از راهنمای خرید واترکولینگ، نحوه عملکرد آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم. چرخه‌ی واترکولینگ از چندین جزء جدا از هم تشکیل شده است. CPU و کارت گرافیک مجهز به واتربلاک‌هایی هستند که گرما را از CPU دور کرده و به مایعی که درون لوله‌ها جریان دارد، منتقل می‌کنند. این جریان مایع وارد رادیاتور شده و توسط یک یا چند فن خنک می‌شود. مایع خنک شده از مخزن عبور می‌کند و دوباره وارد واتربلاک شده و این فرآیند دوباره تکرار می‌شود.

واتربلاک‌های CPU

واتربلاک‌ها در بالای CPU نصب می‌شوند و گرما را به مایعی که داخل آن‌ها در جریان است منتقل می‌کنند. مطمئن شوید واتربلاکی که انتخاب می‌کنید با CPU شما سازگار باشد. خیلی ساده باید چک کنید که واتربلاک از چه نوع سوکت CPU پشتیبانی می‌کند. در ادامه فهرستی از مرسوم‌ترین CPU های شرکت AMD و Intel و سوکت‌های مرتبط با آن‌ها آمده است. این جدول‌ها کامل نیستند؛ پس اگر قصد خرید کولر پردازنده برای یک CPU قدیمی را دارید، حتما بیشتر تحقیق کنید.

واتربلاک‌های کارت گرافیک

واتربلاک‌ها جای هیت‌سینک و فنِ کارت‌های گرافیک را می‌گیرند و گرما را از اجزایی که زیر آن‌ها در حال کار کردن هستند گرفته و به مایعی که داخل آن‌ها در جریان است انتقال می‌دهند.

مطمئن شوید که واتربلاکی که انتخاب می‌کنید با کارت گرافیک شما سازگار باشد. از روی نام واتربلاک می‌توانید از این سازگاری مطمئن شوید، اما حتما با دقت بررسی کنید چرا که مدل‌های مختلف کارت گرافیک PCB متفاوت دارند و در این صورت به واتربلاک مخصوص خود نیاز دارند.

همچنین بهتر است از بک‌پلیت کارت گرافیک استفاده کنید، این بک‌پلیت‌ها نه تنها ظاهر خوبی دارند بلکه می‌توانند به عنوان یک هیت‌سینک بزرگ عمل کرده و به کاهش دمای اجزایی که پشت PCB در حال کار هستند را کمک کنند.

توجه به رادیاتورها

در راهنمای خرید واترکولینگ به رادیاتورها نیز توجه کنید؛ رادیاتورها و فن‌های آن‌ها گرما را از مایع گرفته و به هوای اطراف منتقل می‌کنند. بنابراین مهم است که آن‌ها را در جایی از کیس نصب کنید که هوا به خوبی جریان داشته باشد. رادیاتورها در چهار سایز اصلی ساخته می‌شوند، 120/140 میلی‌متر برای یک فن، 240/280 میلی‌متر برای دو فن، 360/420 میلی‌متر برای سه فن و 480/560 میلی‌متر برای چهار فن.

هر چه رادیاتور بزرگتر باشد، میزان گرمای بیشتری را می‌تواند منتقل کند، در نتیجه تا حد زیادی می‌تواند دمای CPU و کارت گرافیک را کاهش دهد. یک مزیت جانبی رادیاتورهای بزرگ استفاده از فن‌های کُندتر و آرام‌تر و در نتیجه کم کردن نویز است. اگر محدودیت فضا ندارید، می‌توانید تعداد فن‌ها را دو برابر کنید، برای این کار از  فن‌هایی استفاده کنید که در دو طرف رادیاتور و با پیکربندی فشارکشی نصب شده‌اند. گرچه این چیدمان برای شرایط خاص است و معمولا مورد نیاز نیست.

در عوض، اگر CPU و کارت گرافیک شما گرمای زیادی تولید می‌کنند، بهتر است از چند رادیاتور به صورت سری استفاده کنید. ضخامت رادیاتورها نیز متفاوت است و از 25 میلی‌متر تا 60 میلی‌متر تغییر می‌کند. از نظر تئوری رادیاتورهای ضخیم‌تر گرمای بیشتری را می‌توانند منتقل کنند اما به همان میزان به فن‌های قوی تری برای انتقال هوا بین پره‌های رادیاتور نیاز است.

به عنوان یک قاعده‌ی کلی برای راهنمای خرید واترکولینگ، شما باید طوری برنامه‌ریزی کنید که به ازای هر کدام از اجزا، CPU و GPU و دیگر اجزا، یک تا دو فن 120/140 میلی‌متری فضای رادیاتور را اشغال کند. این را به یاد داشته باشید که بسیاری از سخت‌افزارهای گران قیمت و سطح بالا به فن‌های بیشتری نیاز دارند. در نهایت هرچه رادیاتور فضای بیشتری داشته باشد بهتر است، چرا که در این صورت میزان دما پایین می‌آید و می‌توانید طوری تنظیم کنید که فن‌ها آهسته‌تر و با صدای کمتر حرکت کنند. برای مثال، بسیاری از سیستم‌های 3XS مجهز به واترکولینگ دو رادیاتور سه فنه دارند تا بهترین تعادل بین کاهش دما و نویز برقرار شود.

حتما چک کنید که پایه‌های رادیاتور داخل کیس شما با رادیاتوری که انتخاب می‌کنید سازگار باشد. می‌توانید صفحه‌ی مربوط به کیس را در سایت Scan بررسی کنید و در بخش مشخصات لیست رادیاتورهایی که کیس پشتیبانی می‌کند را ببینید.

همینطور می‌توانید نمودار مربوط به کیس‌های بسیاری را در وبسایت ما ببینید که نشان می‌دهد کیس از رادیاتورهایی با چه اندازه‌ای پشتیبانی می‌کند و در کدام قسمت کیس می‌توانید آن‌ها را نصب کنید.

بررسی وضعیت فن‌ها

همانطور که اشاره شد، رادیاتورها طوری طراحی شده‌اند که از یک یا چند فن 120 یا 140 میلی‌متری پشتیبانی کنند. مراقب باشید بر حسب عجله یک فن قدیمی خریداری نکنید، حتی اگر PC شما یک برند معروف مجهز به ایرکولر است که قبلا برای خود جمع کرده‌اید. چرا که بر خلاف فن‌های کیس که با مقاومت زیادی از طرف توری‌های فن داخل کیس مواجه نمی‌شوند، دور تا دور رادیاتورها را پره‌های فلزی گرفته‌اند؛ بنابراین مهم است که یک فن با فشار استاتیکی بالا انتخاب کنید. این موضوع با میزان هوایی که یک فن می‌تواند به حرکت در بیاورد یا جریان هوای آن متفاوت است. فشار استاتیک معیاری است برای اندازه‌گیری میزان هوایی که یک فن به طور موثر می‌تواند اطراف موانعی مثل پره‌های رادیاتور به جریان در بیاورد.

بالا بودن فشار استاتیکی یک فن لزوما به این معنی نیست که می‌تواند هوای بیشتری را نسبت به فنِ کیس به جریان دربیاورد، در عوض این فن‌ها به تیغه‌های متفاوتی مجهز شده‌اند که میزان فشار استاتیک را بالا می‌برد. از همین رو توجه فن دستگاه نیز می‌تواند از عوامل موثر بر راهنمای خرید واترکولینگ باشد.

این طراحی تفاوت شکل تیغ‌ ها را بین یک فن استاندارد (سمت چپ) و یک فن با فشار استاتیک بالا (سمت راست) نشان می‌دهد. به این نکته توجه داشته باشید که تیغه ها در فنی که فشار استاتیک بالا دارد، در زاویه‌ی مسطح‌تری (نزدیک به 180) نصب شده‌اند.

مخزن مایع در قطعات واترکولینگ

مخزن مایع اضافی در چرخه را ذخیره کرده و موقع عبور مایع به از بین بردن حباب‌های هوا کمک می‌کند. از بین بردن حباب‌های هوا از این جهت اهمیت دارد که وجود آن‌ها بر روی کارایی واتربلاک‌ها، رادیاتور و پمپ تاثیر می‌گذارد و باعث افزایش دما و نویز اضافی می‌شود. بسیاری از مخازن از پلاستیک شفاف ساخته شده‌اند و می‌توانید مایع داخل آن‌ها را ببینید و با شکل و اندازه و طرح‌های مختلف، از جمله نورپردازی RGB، در دسترس هستند.

در مورد محل نصب مخزن داخل کیس فکر کنید، چرا که این مخازن در حالت عمودی عملکرد بهتری دارند.

پمپ‌های واتر کولینگ

پمپ قلب تپنده‌ی چرخه‌ی واترکولینگ است و مایع را بین اجزای دیگر به حرکت در می‌آورد. چرخه‌هایی با چند واتربلاک و رادیاتورهای بزرگ به پمپی قوی‌تر از چرخه‌های ساده نیاز دارند. پمپ باید به صورت ایمن در کیس نصب شود. مطمئن شوید که از پایه‌های عایق صدا برای پمپ استفاده کنید، در غیر این صورت پمپ باعث لرزش کل کیس شده و صدایی برابر با یک راکت قدیمی تولید می‌کند.

پمپ‌ها را همراه با مخزن نیز عرضه می‌کنند، و اگر قصد دارید از یک کیس کوچک استفاده کنید این پمپ‌ها از نظر اندازه مناسب هستند.

لوله‌ها برای انتقال مایع

برای انتقال مایع بین اجزایی که ذکر شد از لوله‌های توخالی استفاده می‌شود. لوله‌ها از جنس‌های مختفی ساخته می‌شوند اما در دو دسته ی اصلی انعطاف‌پذیر و سخت قرار می‌گیرند. قبل از اینکه نوع لوله را انتخاب کنید، اندازه‌ی آن‌ها را در نظر بگیرید. مهم است که قطر داخلی و خارجی لوله را چک کنید تا از سازگاری آن با دیگر اجزای چرخه مطمئن شوید. به عنوان یک قاعده‌ی کلی، هرچه قطر لوله بیشتر باشد به دلیل مایع بیشتری که در آن جریان پیدا می‌کند دمای بیشتری را هم کاهش می‌دهد. نکته‌ی منفی لوله‌هایی که قطر زیادی دارند، سختی کار کردن با آنهاست و ممکن است در کیس‌های کوچک جا نشوند.

کار کردن با لوله‌های منعطف ساده است، اما باعث می‌شود کابل‌های داخل کیس قوس‌های بدشکلی به خود بگیرند. لوله‌های منعطف در رنگ‌های مختلفی در دسترس هستند، از جمله مدل شفاف که می‌توانید مایع داخل لوله را ببینید.

بُرش، شکل دادن و نصب لوله‌های سخت کمی مشکل‌تر است، شما باید این لوله‌ها را گرم کرده و بعد به آنها شکل دهید، اما نتیجه‌ی نهایی آن تاثیربرانگیزتر است. احتیاط کنید، لوله‌های سخت نسبت به لوله‌های انعطاف‌پذیر مقاومت کمتری دارند و ممکن است موقع نصب دچار آسیب شوند، پس هنگام انتقال آن‌ها به PC باید احتیاط بیشتری به خرج دهید. یکی دیگر از معایب استفاده از لوله‌های سخت این است که در صورت نیاز به جابجایی اجزای داخل کیس باید لوله‌ها را بریده و لوله‌های جدید جایگزین آن‌ها کنید. لوله‌های سخت در انواع و جنس‌های مختلفی در دسترس هستند، مثل نوع شفاف که می‌توانید مایع داخل آن را ببینید.

اتصالات دستگاه واترکولینگ

از اتصالات برای محکم کردن اجزای داخل چرخه به لوله‌ها استفاده می‌شود. برای هر جز به دو سری اتصالات نیاز خواهید داشت (یکی داخل و یکی بیرون)، مطمئن شوید که نوع اتصالاتی که انتخاب می‌کنید با نوع لوله‌ها (انعطاف‌پذیر یا سخت) سازگار باشد و همچنین قطر اتصالات با قطر لوله‌ها یکسان باشد. اتصالات در انواع مختلفی از پرداخت‌ها در دسترس هستند و می‌توانید آن‌ها را مطابق با دیگر اجزای چرخه انتخاب کنید. اتصالات در اشکال مختلفی در دسترس هستند، شامل زاویه‌های 45 و 90 درجه، تقسیم‌کننده‌های y شکل و تقسیم‌کننده‌های X شکل.

اهمیت انتخاب نوع مایع

در راهنمای خرید واترکولینگ اهمیت انتخاب نوع مایع یا خنک‌کننده‌ی مناسب برای چرخه واترکولینگ را نباید دست کم بگیرید. وسوسه نشوید که از آب لوله‌کشی استفاده کنید چرا که پر از ذرات و باکتری است و به مرور زمان باعث مسدود شدن لوله‌ها می‌شود و اثربخشی چرخه را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود لوله‌ها و مخزن مثل بخشی از فیلم راجر کورمن (Roger Corman) به نظر برسد.

سه گزینه پیش رو دارید؛ ساده‌ترین آن‌ها استفاده از خنک‌کننده‌هایی است که از قبل میکس شده‌اند که فقط باید آن را داخل مخزن بریزید. انتخاب دوم یک خنک‌کننده‌ی غلیظ است که باید آن را با آب مقطر رقیق کنید. و در نهایت انتخاب آخر شما خرید رنگ است که می‌توانید به آب مقطر اضافه کنید. تمام این گزینه‌ها را با رنگ‌های مختلف می‌توانید انتخاب کنید که بعضی از این رنگ‌ها در برابر نور UV تغییر می‌کنند. حتی می‌توانید با ترکیب چند رنگ، رنگ مورد نظر خود را درست کنید. بعضی از خنک‌کننده‌هایی که در بالا ذکر شد، حاوی موادی هستند که مانع خوردگی و یا تجمع جلبک می‌شوند و طول عمر مایع را بیشتر می‌کنند. گرچه در نهایت معمولا بعد از چند سال باید قبل از تعویض مایع خنک‌کننده چرخه را تخلیه کرده و آن را تمیز کنید.

لوازم جانبی واترکولینگ

می‌توانید یکی از این لوازم جانبی را برای چرخه‌ی واترکولینگ خود تهیه کنید. توجه داشته باشید که این لوازم انتخابی هستند و تهیه‌ی آن‌ها الزامی نیست، اما می‌تواند به عملکرد بهتر یا ظاهر واترکولینگ PC شما کمک کند.

جریان سنج

اضافه کردن یک جریان سنج به چرخه به شما این امکان را می‌دهد که وضعیت جریان آب را زیر نظر داشته باشید و در صورت بروز مشکل سریع به شما هشدار می‌دهد. همچنین این جریان سنج‌ ها در حال چرخش جذاب به نظر می‌رسند.

سنسور دما

ترکیب یک یا چند سنسور دما با نرم‌افزار مناسب به شما اجازه می‌دهد که دمای آب را زیر نظر داشته باشید و در صورت بروز مشکل زودتر به شما هشدار می‌دهد. همچنین اگر دما بیش از حد بالا می‌رود و می‌خواهید نویز را کاهش دهید، می‌توانید از آن‌ها برای تنظیم سرعت فن و پمپ استفاده کنید.

فیل‌پورت

اضافه کردن یک فیل‌پورت به انتهای طول لوله، مخصوصا اگر در جای مناسبی مثل بالای کیس نصب شده باشد، باعث می‌شود فرآیند پر کردن مخزن با آب راحت‌تر شود. همچنین می‌توانید از فیل‌پورت برای برعکس این فرآیند نیز استفاده کنید، به این معنی که بدون جدا کردن اجزای چرخه یا اجزای داخل PC مایع را تخلیه کرده و از سرازیر شدن آن به داخل کیس جلوگیری کنید.

واتربلاک‌های مادربورد

در راهنمای خرید واترکولینگ، می‌توانید برای مادربرد خود نیز از این خنک کننده استفاده کنید، با اینکه واترکولینگ مادربورد به اندازه‌ی واترکولینگ CPU یا کارت گرافیک موثر و مهم نیست، اما می‌توانید برای بعضی از مادربوردها نیز از واترکولینگ استفاده کنید. واتربلاک‌های مادربوردها نیز مثل واتربلاک‌های کارت گرافیک برای مدل‌های خاصی ساخته شده‌اند؛ پس باید سازگاری آن‌ها را با سخت‌افزار خود به دقت بررسی کنید. بهترین انتخاب واتربلاک آل این وان است که هم CPU را خنک می‌کند و هم مادربورد را.

صفحات توزیع

یک راه عالی برای بالا بردن زیبایی بصری PC استفاده از صفحات توزیع است. این صفحات می‌توانند به کمک مخزن بروند و گاهی به پمپ یکپارچه نیز مجهز هستند. صفحات توزیع معمولا روی سطح بیرونی کیس نصب می‌شوند تا شما بتوانید عبور جریان آب داخل آن‌ها را ببینید. از معایب این صفحات می‌توان به این اشاره کرد که تنها برای تعداد کمی از کیس‌ها در دسترس هستند، اما نگران نباشید تیم 3XS Systems ما می‌تواند به صورت سفارشی یک PC مجهز به واترکولینگ و صفحات توزیع برای شما بسازد. برای جزییات بیشتر به انتهای این راهنما مراجعه کنید.

مدیریت نویز

استفاده واترکولینگ یک راه مناسب برای کم کردن صدای PC های گران قیمت است. راه‌های زیادی برای کنترل سرعت فن‌ها و پمپ در یک PC مجهز به واترکولینگ وجود دارند. استفاده از سنسور دما که دمای مایع را زیر نظر دارد، سرعت فن را می‌توان مطابق با دما تنظیم کرد تا هم از کم شدن نویز مطمئن شد و هم از بالا رفتن سرعت فن در زمانی که CPU دچار جهش دما می‌شود (مثل زمانی که یک برنامه اجرا می‌شود) جلوگیری کرد. ساده‌ترین روش کنترل از طریق مادربورد است، بوردهای ساده و قدیمی را از طریق BIOS و بوردهای قوی و سطح بالاتر را با نرم‌افزارهایی که به همراه ویندوز ارائه می‌شوند می‌توان کنترل کرد، این نرم‌افزارها همان قابلیت‌های BIOS را دارند اما با راحتی بیشتر.

همچنین نرم افزار Corsair iCUE می‌تواند چرخه‌های سازگار را در ویندوز کنترل کند.

نقش TIM در راهنمای خرید واترکولینگ

آخرین چیزی که زمان مجهز کردن PC به سیستم واترکولینگ باید در نظر داشته باشید، مواد رابط حرارتی (Thermal Interface Material) یا به اختصار TIM است. TIM در واقع لایه‌ی نازکی از چسب است که بین سطح بالایی CPU/GPU و سطح پایینی واتربلاک‌ کشیده می‌شود. TIM با پوشاندن ناهمواری‌های روی این دو سطح به فرآیند انتقال گرما از تراشه‌ها کمک می‌کند و برای بهبود وضعیت خنک‌کنندگی ضروری است. برندهای مختلفی اقدام به تولید TIM کرده‌اند.

ایده‌ی واترکولینگ را دوست دارید اما به دلیل پیچیدگی آن را به تعویق انداخته‌اید؟

اگر بعد از خواندن راهنمای خرید واترکولینگ دوست دارید یک PC مجهز به واترکولینگ داشته باشید اما به دلیل پیچیدگی در ساخت و نصب این چرخه تهیه‌ی آن را به تعویق انداخته‌اید نگران نباشید، مهندسین متخصص در تیم 3XS System می‌توانند یک PC مجهز به واترکولینگ برای شما بسازند.

با طراحان ما همکاری کنید تا یک PC کاملا منحصربه فرد با هر شکل و متریال و رنگی که می‌خواهید برای شما آماده کنند، تنها محدودیت در این زمینه تصورات شماست.

منبع: ScanCo

بیشتر بخوانید:

• آموزش نصب فن خنک کننده برای کیس
• چگونه فن‌های کارت گرافیک را بی‌وقفه روشن نگه داریم؟
• مقایسه سیستم کولینگ کلوز لوپ و اوپن لوپ
• آموزش مرحله به مرحله تعویض فن لپ تاپ